پلی یورتان ها به دسته ای از مواد شیمیایی اطلاق می شود که از واکنش پلی ال ها و ایزوسیانات ها به عنوان مواد اصلی تشکیل دهنده ساخته می شوند .
پلی یورتان ها را اولین بار اتوبایر در سال 1937 در آلمان کشف کرد و بعد از آن این مواد با داشتن خواص ویژه پیشرفت زیادی را در انواع صنایع جهان داشتند . اولین پلی یورتان ، از واکنش دی ایزو سیانات وآلیتانها -ترکیباتی هستند که در ساختار آنها پیوند یورتانی وجود دارد - بدست آمد. پلی یورتان (PU) نام عمومی پلیمرهایی است که دارای پیوند یورتانی می باشند . پیوند یورتانی از طریق واکنش افزایشی بین یک گروه ایزوسیانات و یک ترکیب دارای هیدروژن فعال مثل گروه هیدروکسیل تشکیل شده است . گروه های ایزوسیانات به شدت واکنش پذیر بوده و به همین علت پیشرفت واکنش آنها نیاز به افزایش دما ندارد . ( واکنش در دمای محیط صورت می گیرد ) مهمترین ویژگی این گروه از پلیمرها این است که پس از واکنش ساختاری پایدار بوجود می آید . خلاصه اینکه ، پلی یورتان در اشکال مختلف مانند : فرآورده های فوم ، فیلم ، الاستومرها ، پودرها ، مایعات و امولوسیون ها قابل تولید هستند . ترکیباتی که دارای گروه ایزوسیانات هستند عبارتند از :
1- 2و4 یا 2و6 تولوئن دی ایزوسیانات
2- 4و4 یا 2و4 دی فنیل متان دی ایزوسیانات
3- 1و6 هگزا متیلن دی ایزوسیانات
علاوه بر موارد ذکر شده ، ترکیبات ایزوسیاناتی دیگری نیز وجود دارند .
ترکیباتی که دارای دو گروه هیدروکسیل (OH) یا بیشتر باشند را پلی آل می نامند و بطور معمول از گونه های زیر استفاده می شود :
پلی اتر پلی آل
پلی استر پلی آل
پلی کربنات پلی آل
پلی کاپرولاکتون پلی آل
به علاوه به جای گروه های هیدروکسیل ، ترکیباتی مثل اسیدهای کربوکسیلیک و آمینها ، که دارای هیدروژن فعال هستند نیز می توانند در ترکیب با ایزوسیاناتها مورد استفاده قرار گیرند . به همین دلیل ، زمانیکه صحبت از پلی یورتان ها می شود ، می توان گفت که گونه های بیشماری از آنها وجود دارد . پلی یورتانها در موارد گوناگونی مانند : فومهای سخت ، آلاستومرها ، چسبها ، روکش ها و پایه های رنگی بکار گرفته می شوند .
پلی یورتان ها به شکل های مختلف از جمله فومهای نرم ، فومهای سخت نیز در دنیا کاربرد دارند . یکی از کاربردهای پلی یورتانها ، استفاده به عنوان پوشش لوله های مدفون در خاک با هدف حفاظت در برابر خوردگی می باشد . پلی یورتان مورد استفاده در این روش ، از نوع 100% جامد و با مواد اولیه 2 جزئی است .
یکی از گسترده ترین کاربردهای پلی یورتان فومهای گرم در صنایع مانند انواع اسفنجها (ساخت مبلها .البسه.تشکهای ساده و طبی و....) انواع صافیها و فیلترها ، و حتی اخیرا در طب میباشد. کاربردهای پلی یورتان به طور پیوسته رو به توسعه است .